Ο Νικόλαος Λασανιάνος MD, PhD, MSc, Χειρουργός Ορθοπαιδικός - Τραυματολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Συνεργάτης Νοσοκομείου Ερρίκος Ντυνάν, εξηγεί  την αρνητική επίδραση που δημιουργεί στην οστική μάζα, η σχέση του καπνίσματος με την υγεία των οστών μας. 





Είναι επί χρόνια γνωστό πως το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης διαφόρων μορφών καρκίνου καθώς και πάσης φύσεως καρδιοαναπνευστικών νόσων. Την τελευταία τριαντακοταετία ωστόσο η έρευνα άρχισε να αποκαλύπτει και την ιδιαίτερη σχέση του καπνίσματος με την υγεία των οστών και κατ’ επέκταση με την οστεοπενία, την οστεοπόρωση καθώς και την καθυστερημένη πόρωση των καταγμάτων.

Η έρευνα έχει εστιάσει κυρίως σε μελέτες που αφορούν προ- και μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες καθώς και σε άνδρες αναζητώντας πιθανούς παθογενετικούς μηχανισμούς. Σε όλους τους πληθυσμούς (προ- και μεετεμμηνοπαυσικαές γυναίκες, άνδρες) το κάπνισμα, τόσο όσον αφορά τη βαρύτητα, όσο και όσον αφορά τη διάρκεια σχετίζεται θετικά με ελλείμματα οστικής πυκνότητας. Τα ελλείμματα αφορούν τις κύρια εξεταζόμενες περιοχές (Σπονδυλική Στήλη, Αυχένα Μηριαίου, περιφερικό άκρο Κερκίδας) αλλά και τον συνολικό σκελετό.

Διάφοροι μηχανισμοί έχουν προταθεί στην προσπάθεια να ερμηνευτούν οι διαφορές της οστικής πυκνότητας μεταξύ καπνιστών και μη καπνιστών. Παρ’ όλα αυτά μέχρι τώρα δεν έχει υπάρξει κάποια μελέτη κατάλληλα σχεδιασμένη που να παράσχει μια ξεκάθαρη απάντηση στο πως το κάπνισμα επιδρά στα οστά.

Είναι κοινά αποδεκτό ότι οι καπνιστές είναι πιο αδύνατοι και έχουν χαμηλότερη μάζα λίπους από τους μη καπνιστές. Η αιτία αυτού του συσχετισμού παραμένει απροσδιόριστη ωστόσο μπορεί απλά να ευθύνεται η μειωμένη όρεξη των καπνιστών. Οι διαφορές μέσου βάρους καπνιστών - μη καπνιστών μπορούν εν μέρει να εξηγήσουν και τις αντίστοιχες διαφορές στην οστική πυκνότητα, καθώς υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι τα χαμηλά επίπεδα λίπους αυξάνουν τις αρνητικές επιδράσεις του καπνίσματος στον σκελετό.




























Υπάρχουν διάφοροι μηχανισμοί βάσει των οποίων το σωματικό λίπος μπορεί να επηρεάζει την οστική πυκνότητα. Για παράδειγμα η αυξημένη σωματική μάζα αυξάνει το φορτίο που δέχεται ο σκελετός παρέχοντας ερεθίσματα αυξημένης οστεογένεσης στου μη καπνίζοντες (που όπως είπαμε έχουν μεγαλύτερο μέσο όρο σωματικού βάρους). Επίσης το σωματικό λίπος πιθανόν παρέχει το υπόστρωμα εξω-ωοθηκικού μεταβολισμού ανδρογόνων σε οιστρογόνα τα οποία δρουν προστατευτικά ως προς την οστική απώλεια. Πιθανή συμμετοχή στον συσχετισμό σωματικού βάρους και οστικής πυκνότητας να έχει και η ορμόνη λεπτίνη που παράγεται στα λιποκύτταρα και θεωρείται βοηθά στην αύξηση της οστικής πυκνότητας. Κατά συνέπεια στους καπνιστές που διατηρούν μειωμένο απόθεμα λίπους τα επίπεδα της λεπτίνης διατηρούνται χαμηλά επηρεάζοντας αρνητικά την οστική πυκνότητα. 

Άλλες θεωρίες που προσεγγίζουν τον συσχετισμό χαμηλής οστικής πυκνότητας και καπνίσματος σχετίζονται με την ηλικία εμμηνόπαυσης η οποία στις καπνίστριες φαίνεται να συμβαίνει έως και 2 χρόνια νωρίτερα υποδεικνύοντας προεμμηνοπαυσιακή ωοθηκική δυσλειτουργία. Η παραγωγή και η προστατευτική δράση των οιστρογόνων μπορεί επίσης να μειώνεται εξ’ αιτίας της αναστολής της μεταβολικής δραστηριότητας από συστατικά του καπνού όπως η νικοτίνη, η κοτινίνη και η αναβασίνη. 

Συμπεράσματα

Το κάπνισμα φαίνεται πως έχει αρνητική επίδραση την οστική μάζα ανεξαρτήτως από την τυχόν επικουρική επίδραση άλλων παραγόντων κινδύνου (ηλικία, βάρος, φύλο, εμμηνόπαυση). Η επίδραση αυτή είναι ορατή τόσο στις σκελετικές περιοχές που πλήττονται συχνότερα από την οστεοπόρωση (Ισχίο, Οσφυική μοίρα Σπονδυλικής Στήλης, Αντιβράχιο), όσο και σε οποιαδήποτε εστία κατάγματος που μπορεί να εμφανίσει καθυστερημένη πώρωση ή ψευδάρθρωση. Παρ’ όλο όμως το γεγονός ότι το κάπνισμα αποτελεί παράγοντα κινδύνου οστικής απώλειας, οι σχετικοί παθογενετικοί μηχανισμοί δεν έχουν γίνει πλήρως κατανοητοί. 

















Η αρνητική επίδραση του καπνού φαίνεται να είναι δόσοεξαρτώμενη και εν μέρει αντιστρέψιμη. Παρ’ ότι η προσπάθεια αντιμετώπισης της απώλειας οστικής μάζας στους καπνιστές πρέπει να κατευθύνεται προς τη φαρμακολογική αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης, όπως άλλωστε και στο γενικό πληθυσμό, η ενθάρρυνση διακοπής του καπνίσματος σε συνδυασμό και με άλλες αλλαγές του τρόπου ζωής (άσκηση, διατροφή) οφείλουν να αποτελούν μέρος κάθε θεραπευτικού προγράμματος.

Νικόλαος Λασανιάνος, MD, PhD, MSc
Χειρουργός Ορθοπαιδικός Τραυματολόγος
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
Συνεργάτης Νοσοκομείου Ερρίκος Ντυνάν
www.lasanianos.gr

www.ygeiaonline.gr

Η επιθυμία του καπνού μπορεί να σας βασανίσει όταν προσπαθείτε να κόψετε το κάπνισμα. Η καθυστέρηση, η αποφυγή των ερεθισμάτων, η γιόγκα και τα υποκατάστατα νικοτίνης είναι μερικοί τρόποι για να αντισταθείτε στην επιθυμία αυτή.

Για τους περισσότερους χρήστες καπνού, η επιθυμία του καπνού ή η παρότρυνση για κάπνισμα μπορεί να είναι ισχυρά. Αλλά δεν είστε στο έλεος αυτών των πόθων καπνού. Όταν παρουσιαστεί μια επιθυμία για να χρησιμοποιήσετε καπνό, να θυμάστε ότι αν και μπορεί να είναι έντονη, είναι βραχυπρόθεσμη, και κατά πάσα πιθανότητα θα περάσει μέσα σε λίγα λεπτά είτε καπνίσετε είτε όχι, είτε αν μασήσετε καπνό. Κάθε φορά που αντιστέκεστε σε μια επιθυμία καπνού, είστε ένα βήμα πιο κοντά στη μόνιμη διακοπή του καπνίσματος ή άλλης χρήσης καπνού. Αυτό όμως μπορεί να είναι δύσκολο.


Πιο κάτω είναι 10 τρόποι που θα σας βοηθήσουν να αντισταθείτε στον πειρασμό για κάπνισμα ή για χρησιμοποίηση καπνού, όπου κι αν βρίσκεστε:

1.    Καθυστερείστε το. Αν αισθάνεστε σαν να πρόκειται να ενδώσετε στην επιθυμία για καπνό, πείτε στον εαυτό σας ότι θα πρέπει να περιμένετε πρώτα 10 λεπτά ακόμη και στη συνέχεια κάντε κάτι για τον εαυτό ώστε να αποσπάσετε την προσοχή σας για αυτό το χρονικό διάστημα. Αυτό το απλό τέχνασμα μπορεί να είναι αρκετό για να εκτροχιάσει την επιθυμία σας για καπνό. Επαναλάβετε όσο συχνά χρειάζεται.

2.    Μην πείτε «θα καπνίσω μόνο ένα». Μπορεί να μπείτε στον πειρασμό να κάνετε μόνο ένα τσιγάρο για να ικανοποιήσετε μια επιθυμία καπνού. Αλλά μην κοροϊδεύετε τον εαυτό σας στο να πιστέψετε ότι μπορείτε να σταματήσετε σε ένα μόνο τσιγάρο. Το πιο πιθανό είναι ότι κάνοντας μόνο ένα τσιγάρο θα οδηγήσει και σε δεύτερο, και τρίτο – και μπορεί πολύ απλά να ξεκινήσετε να κάνετε και πάλι χρήση καπνού.

3.    Αποφύγετε τα ερεθίσματα. Ο πειρασμός για χρήση καπνού μπορεί να είναι πιο ισχυρός σε περιπτώσεις όπου το κάπνισμα ή το μάσημα καπνού είναι πιο συχνό, όπως σε ένα πάρτι ή σε μία νυχτερινή έξοδο, στο αυτοκίνητο ή βλέποντας τηλεόραση. Προσδιορίστε τις καταστάσεις που σας διεγείρουν και κάντε ένα πλάνο, έτσι ώστε να μπορείτε να τις αποφύγετε εντελώς ή να τις περάσετε χωρίς να χρησιμοποιήσετε καπνό. Αν για παράδειγμα, καπνίζετε ενώ μιλάτε στο τηλέφωνο, πάρτε ένα στυλό και ένα χαρτί για να κρατάτε τον εαυτό σας απασχολημένο αντί να ανάψετε ένα τσιγάρο.

4.    Γίνεται δραστήριοι. Η σωματική δραστηριότητα μπορεί να σας βοηθήσει να αποσπάσετε την προσοχή σας από την επιθυμία του καπνού, αλλά και να μειώσετε αυτή την επιθυμία. Μόλις 30 λεπτά μέτριας σωματικής δραστηριότητας μπορεί να κάνει την επιθυμία σας για καπνό να εξαφανιστεί. Βγείτε έξω για ένα περίπατο ή για τζόκινγκ. Αν είστε στο σπίτι ή στο γραφείο, δοκιμάστε ημικαθίσματα, κάμψεις, επί τόπου τρέξιμο, ή ανεβοκατεβείτε τις σκάλες μερικές φορές. Εάν η φυσική δραστηριότητα δεν σας ενδιαφέρει, δοκιμάστε κεντήματα, ξυλουργική, ή κηπουρική. Ή απλά κάντε κάποιες αγγαρείες για απόσπαση της προσοχής σας, όπως σκούπισμα ή ξεσκόνισμα.

5.    Κάντε τεχνικές χαλάρωσης. Στο παρελθόν, το κάπνισμα μπορεί να ήταν τρόπος για να αντιμετωπίσετε το στρες. Προσπαθώντας να αντισταθείτε σε μια επιθυμία καπνού μπορεί να είναι το ίδιο αγχωτικό. Αντιμετωπίστε το άγχος κάνοντας τεχνικές χαλάρωσης. Αυτές περιλαμβάνουν ασκήσεις βαθιάς αναπνοής, μυϊκή χαλάρωση, γιόγκα, ύπνωση και μασάζ.

6.    Καλέστε ενισχύσεις. Μιλήστε με ένα μέλος της οικογένειας σας ή ένα φίλο για ηθική υποστήριξη, καθώς προσπαθείτε να αντισταθείτε σε μια επιθυμία καπνού. Μιλήστε στο τηλέφωνο, πηγαίνετε για μια βόλτα μαζί με αυτό το  άτομο, ή απλά κάντε κάτι ψυχαγωγικό.

7.    Να θυμάστε τα οφέλη της διακοπής του καπνίσματος. Γράψτε τους ή πείτε δυνατά τους λόγους για τους οποίους θέλετε να σταματήσετε το κάπνισμα και να αντισταθείτε στην επιθυμία του καπνού. Αυτοί μπορεί να περιλαμβάνουν το να αισθάνεστε καλύτερα, να γίνετε πιο υγιείς, να απαλλάξετε τα αγαπημένα σας πρόσωπα από το παθητικό κάπνισμα, ή να εξοικονομήσετε χρήματα. Και αν είστε ένας κρυφός καπνιστής, μπορείτε να εξοικονομήσετε πολύ χρόνο από τη στιγμή που δεν θα χρειάζεστε πλέον να περνάτε το χρόνο σας προσπαθώντας να κρύψετε τη συνήθεια σας.

8.    Ενωθείτε με το διαδίκτυο. Δώστε συμμετοχή σε ένα διαδικτυακό πρόγραμμα διακοπής καπνίσματος, ή διαβάστε το blog ενός ατόμου που έχει καταφέρει να διακόψει το κάπνισμα. Μάθετε πως άλλα άτομα κατάφεραν να χειριστούν τις επιθυμίες τους για κάπνισμα.

9.    Δοκιμάστε υποκατάστατα νικοτίνης. Δοκιμάστε ένα προϊόν υποκατάστατου νικοτίνης αντί για τσιγάρο. Ορισμένοι τύποι θεραπείας αντικατάστασης νικοτίνης, συμπεριλαμβανομένων των εμβαλωμάτων, τσιχλών και παστίλιων, είναι διαθέσιμα στην αγορά. Το ρινικό σπρέι νικοτίνης και ο εισπνευστήρας νικοτίνης, είναι διαθέσιμα με συνταγή, όπως και τα φάρμακα διακοπής καπνίσματος  Βουπροπιόνη (Zyban) και Βαρενικλίνη (Chantix).

10.    Μασήστε κάτι. Δώστε κάτι στο στόμα σας για να καταπολεμήσετε την επιθυμία σας για καπνό. Μασήστε τσίχλα χωρίς ζάχαρης ή σκληρές καραμέλες. Μπορείτε επίσης να μασήσετε ωμά καρότα, σέλινο, καρύδια ή ηλιόσπορους – κάτι τραγανό και ικανοποιητικό.

Να θυμάστε ότι προσπαθώντας να καταπολεμήσετε έναν πειρασμό είναι πάντα μια καλύτερη επιλογή από το να μην κάνετε τίποτα. Και κάθε φορά που θα αντισταθείτε σε μια επιθυμία καπνού, είστε ένα βήμα πιο κοντά στο να απαλλαγείτε εντελώς από τον καπνό και το κάπνισμα.


Πηγή: Mayoclinic.com