Η ΒΡΩΜΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ - Oταν η βρωμιά σκοτώνει

Οι χειρουργοί μπορεί να είναι ικανότατοι και οι νοσοκόμες σωστά προετοιμασμένες. Αν όμως τα εργαλεία τους έχουν μολυνθεί, τότε ανοίγουν οι πόρτες της κόλασης. Πόσο καλή δουλειά γίνεται από το προσωπικό που καθαρίζει τα νοσοκομειακά εργαλεία;

ΤΗΣ LAURA BEIL

ΜΕΤΑ ΤΟ ΠΕΜΠΤΟ ΚΡΟΥΣΜΑ ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗΣ ΛΟΙΜΩΞΗΣ ΣΤΟ ΓΟΝΑΤΟ, ΠΟΥ ΕΚΔΗΛΩΘΗΚΕ σε φαντάρο σε αμερικανικό στρατιωτικό νοσοκομείο, δόθηκε εντολή να σταματήσουν όλες οι επεμβάσεις στους οπίσθιους χιαστούς συνδέσμους. Κάτι δεν πήγαινε καλά, αλλά κανείς δεν μπορούσε να το εντοπίσει. Τα πέντε αυτά περιστατικά προέκυψαν το 2003 -μέσα σε τρεις μήνες μόνο- μετά από επεμβάσεις ρουτίνας αποκατάστασης συνδέσμων. Συνήθως η διαδικασία είναι ασφαλής και οι λοιμώξεις είναι σπάνιες, όχι όμως και ανύπαρκτες. Οι γιατροί αναφέρουν κατά μέσο όρο μία μετεγχειρητική λοίμωξη στα τέσσερα χρόνια επεμβάσεων αποκατάστασης οπίσθιων χιαστών συνδέσμων. Τα πέντε κρούσματα σε τρεις μήνες ξέφευγαν κατά πολύ από τον μέσο όρο.

Η διοίκηση του νοσοκομείου κάλεσε μία ομάδα από χειρουργούς, νοσηλευτές, ειδικούς λοιμωξιολόγους και προμηθευτές ιατρικού εξοπλισμού, ώστε να διερευνήσουν κάθε πτυχή της διαδικασίας. Η ομάδα τελικά κατέληξε σε ένα καινούργιο εργαλείο που ονομάζεται hex driver και χρησιμοποιείται για να βιδώσει μία μικρή βίδα, που συγκρατεί το σύνδεσμο κατά τη διάρκεια της επέμβασης. Το κεντρικό τμήμα του είναι ένας μικρός σωλήνας, ώστε να μπορεί ο χειρουργός να κατευθύνει κατά μήκος του ένα λεπτό σύρμα, αναγκαίο για τη διαδικασία. Αυτό το τμήμα του εργαλείου έχει τόσο μικρή διάμετρο, που είτε το προσωπικό που προετοιμάζει τα εργαλεία για αποστείρωση δεν το παρατήρησε είτε αν το παρατήρησαν, δεν είχαν αρκετά μικρή ψήκτρα καθαρισμού για να το τρίψουν.

Μες στο hex driver βρέθηκε, παγιδευμένο από την αρθροσκόπηση, ένα πολτοποιημένο μείγμα από οστά, αίμα και φυσιολογικό ορό. Οι γιατροί εξέτασαν το παγιδευμένο υλικό και παρατήρησαν ότι αναπτύχθηκαν τα ίδια βακτήρια, όπως και στα γόνατα των πέντε φαντάρων. 

Τα ιατρικά εργαλεία γίνονται πιο μικροσκοπικά και εξελιγμένα, επιταχύνοντας την ανάρρωση, μειώνοντας τις επιπλοκές κι επιτρέποντας στους γιατρούς να έχουν πρόσβαση σε κρυμμένες κοιλότητες του σώματος. Χωρίς τις επαναστατικές μεθόδους της αρθροσκόπησης δεν θα μπορούσες να πηγαίνεις σπίτι σε μια δυο ώρες μετά τη χειρουργική αποκατάσταση των συνδέσμων σου. Ανάμεσα, όμως, σε σένα και τον τύπο που βρισκόταν πριν ξαπλωμένος στο χειρουργικό τραπέζι κάποιος πρέπει να καθαρίσει τα εργαλεία και τον εξοπλισμό. Αυτό ονομάζεται «επανεπεξεργασία υλικών». Το προσωπικό που αναλαμβάνει αυτήν τη διαδικασία πρέπει να είναι κατάλληλα εκπαιδευμένο και πιστοποιημένο. Θα πρέπει, επίσης, να έχει οδηγίες καθαρισμού για κάθε υλικό και από κάθε κατασκευαστή, καθώς συχνά υπάρχουν διαφορές σε ίδιου τύπου εργαλεία διαφορετικών κατασκευαστών. Από αυτούς τους εργαζόμενους κάποια μέρα μπορεί να εξαρτηθεί η ζωή σου.

Η επανεπεξεργασία ιατρικών υλικών εξοικονομεί πολλά εκατομμύρια ευρώ ετησίως στο σύστημα υγείας και θα μπορούσε να επεκταθεί και σε πολλά υλικά, που αυθαίρετα χαρακτηρίζονται ως μίας χρήσης. Η διαδικασία, όμως, εκτός από αηδιαστική, είναι και ιδιαίτερα απαιτητική, καθώς το προσωπικό δουλεύει κάτω από συνθήκες αυξημένης πίεσης κι έρχεται αντιμέτωπο διαρκώς με διαφορετικά και πιο εξελιγμένα εργαλεία, πολλά από τα οποία έχουν μικροσκοπικές κοιλότητες και σχισμές, που είναι σχεδόν αδύνατον να τις παρατηρήσεις και σίγουρα πολύ δύσκολο να τις καθαρίσεις. «Οταν χρησιμοποιείς τεχνητά υλικά, όλων των ειδών τα βακτήρια και οι πρωτεΐνες κολλάνε στην επιφάνειά τους» λέει ο Cristopher Jobe, καθηγητής ορθοπαιδικής στο πανεπιστήμιο Loma Linda, μία έρευνα του οποίου αποκάλυψε πρωτεϊνικά υπολείμματα σε ειδικές οστικές ξύστρες, που χρησιμοποιούνται συχνά στα ορθοπαιδικά χειρουργεία.

Ακόμα και οι πιο έμπειροι προβληματίζονται συχνά, προσπαθώντας να ακολουθήσουν τις οδηγίες καθαρισμού εργαλείων που μπορεί να είναι ασαφείς. «Οι οδηγίες ποικίλλουν σημαντικά για παρόμοια εργαλεία διαφορετικών κατασκευαστών» λέει η Linda Condon, εκπαιδεύτρια επανεπεξεργασίας στο Johns Hopkins Hospital, στη Βαλτιμόρη. Μερικές φορές φαίνεται ότι πριν από το σχεδιασμό των υλικών δεν δόθηκε σημασία στη δυνατότητα καθαρισμού τους. Στο νοσοκομείο της Condon, οι χειρουργοί προμηθεύτηκαν πρόσφατα ένα τηλεχειριστήριο για τα αρθροσκόπια. «Οι οδηγίες καθαρισμού του συνοψίζονταν σε μία πρόταση: “Χρησιμοποιήστε ένα ουδέτερο απολυμαντικό και σκουπίστε το”. Eτσι αναρωτιόμουν: “Ωραία, μπορώ να το βουτήξω σε νερό, να το μουλιάσω, να το τρίψω;”. Ο κατασκευαστής απάντησε στις ερωτήσεις μου μετά από 30 μέρες».

Τι σημαίνουν όλα αυτά για την επόμενη επίσκεψή σου στο γιατρό; Τα λάθη στον καθαρισμό δεν είναι ούτε τόσο σημαντικά ούτε τόσο επικίνδυνα ώστε να χρειάζεται να αποφύγεις μια αναγκαία επέμβαση ή να ακυρώσεις το επόμενο ραντεβού σου με το γιατρό. Οι ειδικοί αναφέρουν ότι ο κίνδυνος λοίμωξης από ένα ακάθαρτο ιατρικό εργαλείο είναι πολύ χαμηλός. Εξάλλου, ένα εργαλείο που είναι δύσκολο να καθαριστεί δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να καθαριστεί.

«Πόσο συχνά συμβαίνουν λάθη στην επανεπεξεργασία; Ειλικρινά δεν ξέρουμε» λέει η Melissa Schaefer, του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Λοιμώξεων των ΗΠΑ. «Τα αναφερόμενα λάθη που γίνονται γνωστά πιθανόν να αποτελούν την κορυφή του παγόβουνου»

Σε μία μελέτη της Schaefer, που δημοσιεύτηκε το 2010 στο Journal of the American Medical Association, στο 28% των κινητών χειρουργικών μονάδων που μελετήθηκαν υπήρξαν παρεκκλίσεις από το πρωτόκολλο καθαρισμού των εργαλείων. Μία πρόσφατη μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, που ανέλυε το επίπεδο καθαριότητας σε 350 άκρα αναρροφήσεων (που χρησιμοποιούνται για να ρουφάνε τα υγρά κατά τη διάρκεια των χειρουργείων), έδειξε ότι στο 95% παρέμεναν υπολείμματα μετά τη διαδικασία απολύμανσης. Οι ερευνητές επεσήμαναν ότι «αφού βρίσκονταν υπολείμματα εκεί που δεν έπρεπε, οι προτεινόμενες μέθοδοι καθαρισμού από τους κατασκευαστές δεν ήταν αποτελεσματικές».

Στην Πενσιλβάνια, ένας οργανισμός που ασχολείται με την ασφάλεια των ασθενών συλλέγει αναφορές από περιστατικά, στα οποία κατά τη διάρκεια επεμβάσεων μόλις ανοίχθηκαν από τη συσκευασία τους υλικά που έπρεπε να είναι αποστειρωμένα βρέθηκαν να είναι μολυσμένα. Σύμφωνα με την αναφορά ενός νοσοκομείου «σε ορθοπαιδικό τρυπάνι βρέθηκαν υπολείμματα ιστών και ξεραμένο αίμα». Σε μία άλλη αναφορά καταγράφεται ότι ένα τριπλό τροκάρ, που χρησιμοποιείται για την τοποθέτηση βιδών σε οστά, «ήταν γεμάτο ξεραμένο αίμα και μύριζε άσχημα».

Ο κίνδυνος για τους ασθενείς μπορεί να είναι μικρός, αλλά είναι υπαρκτός. Το 2009, επτά ασθενείς αντιμετώπισαν βακτηριακές λοιμώξεις μετά από αρθροσκοπικές επεμβάσεις στους ώμους και τα γόνατα στο Methodist Hospital, στο Χιούστον. Ο ένας από αυτούς υποβλήθηκε, εξαιτίας της μόλυνσης, σε επτά διαδοχικά χειρουργεία και ακόμη δεν έχει αποκαταστασθεί πλήρως η λειτουργία του ώμου του, ενώ ένας άλλος, 38 χρόνων και πατέρας δύο παιδιών, υπέφερε τόσο πολύ από τις επιπλοκές της μόλυνσης στο γόνατό του, ώστε έβαλε τέλος στη ζωή του.

Η έρευνα που διενεργήθηκε γι’ αυτά τα κρούσματα στο Methodist Hospital αποκάλυψε ότι οι αρθροσκοπικές ξύστρες που χρησιμοποιήθηκαν στις επεμβάσεις είχαν πάνω τους υπολείμματα ιστών. Το πιο ανησυχητικό όμως ήταν ότι το προσωπικό του νοσοκομείου τηρούσε πιστά τις οδηγίες καθαρισμού τους. «Το πρόβλημα δεν αφορά μόνο το συγκεκριμένο ίδρυμα ή τον συγκεκριμένο κατασκευαστή» δηλώνουν οι ερευνητές σε έρευνα που δημοσιεύθηκε το 2011 στο Infection Control and Hospital Epidemiology.

Τα εργαλεία όμως που ανησυχούν περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο τους ειδικούς του ελέγχου λοιμώξεων φαίνεται να είναι τα ενδοσκόπια, αυτοί δηλαδή οι λεπτοί σωλήνες με ενσωματωμένες κάμερες που βοηθούν το γιατρό να ρίξει μια ματιά στο εσωτερικό σου, π.χ. στη μύτη ή το έντερό σου.  Κάθε χρόνο εκτελούνται εκατομμύρια ενδοσκοπήσεων του γαστρεντερικού συστήματος για την αναζήτηση συνήθως κάποιου πολύποδα ή καρκίνου. Το εργαλείο -μία δέσμη ελαστικών σωλήνων- μπορεί να έχει μήκος μέχρι και 2 μέτρα και περιέχει εσωτερικά αλληλοσυνδεόμενους στενούς αυλούς, που επιτρέπουν στους γιατρούς να κατευθύνουν εργαλεία και κάμερες σε εσωτερικές κοιλότητες του σώματος ή να ψεκάζουν με νερό ή αέρα, προκειμένου να αντιμετωπίσουν μία απόφραξη.

Οπου υπάρχουν όμως συνδέσεις, υπάρχουν κενά και σχισμές. «Σε αυτά τα σημεία μπορούν να συγκεντρωθούν ρύποι που είναι δύσκολο να απομακρυνθούν, άρα είναι δύσκολο να επιβεβαιωθεί αν τα εργαλεία είναι καθαρά» λέει ο Chris Lavanchy, τεχνολόγος ιατρικών οργάνων και διευθυντής του ECRI Institute, ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού που εποπτεύει τον ιατρικό εξοπλισμό συγκεντρώνοντας αναφορές καταναλωτών. «Δεν είναι εφικτό να δεις στο εσωτερικό των αυλών για να επιβεβαιώσεις ότι δεν υπάρχουν υπολείμματα». Το ECRI κατατάσσει τα ενδοσκόπια στην κορυφή των πιο επικίνδυνων ιατρικών οργάνων, από πλευράς λοιμώξεων.

«Επειδή είναι ευαίσθητα δεν μπορούν να αποστειρωθούν με κλασικές μεθόδους, δηλαδή σε ειδικό κλίβανο» λέει ο Lavanchy. Επιπλέον, οι μη προσεκτικοί χειρισμοί μπορούν να τα καταστρέψουν, οπότε πρέπει να καθαρίζονται με ήπια μέσα: ένα τέτοιο ενδοσκόπιο κοστίζει όσο ένα Audi.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι ότι, αν δεν καθαριστεί σωστά το εσωτερικό των σωλήνων, μπορεί να συσσωρευτούν βιομεμβράνες, σαν αυτήν την επίμονη, υγρή γλίτσα που μαζεύεται στα σιφόνια της μπανιέρας ή στα τοιχώματα του δοχείου που πίνει νερό ο σκύλος σου. Οι βιομεμβράνες των ενδοσκοπίων δεν μπορούν να ξεπλυθούν· πρέπει να απομακρυνθούν μηχανικά με βούρτσες και χημικά μέσα. Σε μία μελέτη του 2004 στην Αυστραλία, που δημοσιεύτηκε στο Journal of Hospital Infection, οι ερευνητές εξέτασαν τους σωλήνες από 13 ενδοσκόπια και σχεδόν σε όλους βρήκαν στο εσωτερικό τους κολλώδες υλικό. «Η παρουσία ρύπων και βιομεμβρανών υποδεικνύει ότι οι τρέχουσες διαδικασίες καθαρισμού των ενδοσκοπίων είναι ανεπαρκείς» σημειώνουν οι συγγραφείς.

Οπως και για τα ξεραμένα αποφάγια στα πιάτα που έχουν μείνει πολλές ώρες στο νεροχύτη, έτσι και για τα ενδοσκόπια, ο καθαρισμός τους είναι πρόκληση αν μείνουν πολλή ώρα μετά τη χρησιμοποίησή τους, κάτι που γίνεται αρκετές φορές. Το 2011 δημοσιεύθηκε στο Gastrointestinal Endoscopy από ένα γαστρεντερολόγο η καταγγελία ότι η επανεπεξεργασία καθυστερεί όταν οι ενδοσκοπήσεις γίνονται το βράδυ ή τα Σαββατοκύριακα, οπότε τα ενδοσκόπια αφήνονται να τα χειριστεί το εκπαιδευμένο προσωπικό την επόμενη εργάσιμη. Ενα επιπλέον πρόβλημα είναι η αυξημένη συχνότητα ενδοσκοπήσεων. Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύεται στο Gastroenterology Nursing, 3 στους 4 ειδικούς επανεπεξεργασίας αναφέρουν ότι πιέζονται να ετοιμάσουν γρήγορα τα ενδοσκόπια, οπότε ο καθαρισμός τους μπορεί να γίνει βιαστικά ή ακόμα και να παραλειφθούν ορισμένα βήματα της διαδικασίας.

Ποιες είναι όμως οι συνέπειες ενός βρώμικου ενδοσκοπίου; Μπορεί να μην προκαλέσει λοίμωξη ή, αν προκαλέσει, μπορεί τα συμπτώματα να είναι πολύ ήπια και ο ασθενής να μη δώσει σημασία. Ο Αμερικανικός Οργανισμός Φαρμάκων και Τροφίμων δέχτηκε για τα έτη 2007-2010 596 αναφορές για περιστατικά λοιμώξεων, που πιθανόν προκλήθηκαν από ενδοσκόπια. Το νούμερο δεν είναι μικρό αν σκεφτείς ότι τα νοσοκομεία δεν είναι υποχρεωμένα να αναφέρουν στον οργανισμό τις περιπτώσεις που ανακαλύπτουν προβλήματα στον καθαρισμό υλικών, ούτε καν τις περιπτώσεις που ο ασθενής νοσήσει. Μόνο στην περίπτωση που το νοσοκομείο έχει βάσιμες υποψίες ότι κάποιος πέθανε εξαιτίας ενός μολυσμένου εργαλείου πρέπει να το αναφέρει. Αν, λοιπόν, δεν εμφανιστεί «επιδημία» κρουσμάτων που να σημάνει συναγερμό, τα μεμονωμένα περιστατικά συνήθως περνούν απαρατήρητα.

Η περίπτωση του Douglas Cooper, όμως, δεν πέρασε απαρατήρητη.

Το 2008 επισκέφθηκε έναν ουρολόγο στη Νέα Υόρκη, επειδή δυσκολευόταν στην ούρηση. Ο γιατρός για να τον εξετάσει εισήγαγε στο πέος του ένα κυστεοσκόπιο - ένα ενδοσκόπιο που χρησιμοποιούν οι ουρολόγοι. Δύο εβδομάδες αργότερα, ο Cooper ξαφνικά εμφάνισε υψηλό πυρετό. Διαγνώσθηκε σοβαρή ουρολοίμωξη, η πρώτη στα 65 χρόνια ζωής του. Το πιο περίεργο όμως ήταν ότι η λοίμωξη προκλήθηκε από ψευδομονάδα, ένα παθογόνο βακτήριο που προκαλεί συχνά νοσοκομειακές λοιμώξεις. Η υποψία να προκλήθηκε από την κυστεοσκόπηση δεν ήταν τραβηγμένη: ήδη, στις αρχές του 2007, τουλάχιστον επτά ασθενείς στο Νέο Μεξικό κόλλησαν λοίμωξη από ψευδομονάδα από ακάθαρτο κυστεοσκόπιο.

Τελικά, όμως, αυτό δεν ήταν το μεγαλύτερο πρόβλημα του Cooper. Μία εβδομάδα μετά την ουρολοίμωξη παρατήρησε «ένα πολύ επώδυνο πράγμα στην κορυφή του πέους μου». Είχε αποκτήσει έρπητα, που θεωρεί ότι προήλθε από το κυστεοσκόπιο. Ο γιατρός του διαφώνησε. «Δεν μπορείς να αποδείξεις ότι για 25 χρόνια ήσουν πιστός στη γυναίκα σου. Κι όμως, εγώ ήμουν» λέει ο Cooper.

Ισως η μεγαλύτερη επανάσταση στον καθαρισμό ενδοσκοπίων έγινε το 2009, όταν το αρμόδιο υπουργείο των ΗΠΑ ενημέρωσε περισσότερους από 11.000 ασθενείς-βετεράνους για ενδοσκόπια που δεν είχαν καθαριστεί κατάλληλα. Ενας από τους βετεράνους που ειδοποιήθηκαν ήταν ο Robert Metzler από τη Φλόριντα, ο οποίος έχει πλέον ηπατίτιδα C. Είναι πια θέμα της Δικαιοσύνης να αποφασίσει αν ο Metzler έχει αρκετά στοιχεία για να αποδείξει ότι η μόλυνση προκλήθηκε από την κολονοσκόπηση που έκανε το 2007 μετά από προτροπή της γιατρού του.

Ο Metzler είχε κάνει εξετάσεις για ηπατίτιδα C ένα χρόνο πριν από την κολονοσκόπηση και το αποτέλεσμα ήταν αρνητικό, στοιχείο που ο δικηγόρος του, Ervin Gonzalez, ελπίζει να πείσει το δικαστή ότι η μόλυνση από τον ιό έγινε από το ενδοσκόπιο. Το περίεργο σε αυτές τις περιπτώσεις, λέει ο Gonzalez, είναι ότι οι βετεράνοι που εκτέθηκαν σε κίνδυνο ειδοποιήθηκαν από το υπουργείο. Ενα ιδιωτικό νοσοκομείο όμως δεν θα είχε κίνητρα να κάνει τις αντίστοιχες ενημερώσεις. «Πολλές φορές, οι ασθενείς δεν μπορούν να συσχετίσουν τραυματισμούς ή ασθένειες με τις ενδοσκοπήσεις που έκαναν, αφού δεν ξέρουν ότι τα όργανα δεν ήταν σωστά καθαρισμένα» λέει ο Gonzalez.

Καθώς αυξάνονται οι αναφορές λοιμώξεων που σχετίζονται με προβλήματα στην απολύμανση ιατρικών υλικών άρχισε να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στις διαδικασίες επανεπεξεργασίας. Ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων σε συνεργασία με τους κατασκευαστές ιατρικών υλικών και τεχνολόγους ιατρικών οργάνων εργάζονται με κοινό στόχο τη διευθέτηση του προβλήματος, ώστε να γίνουν οι απαραίτητες βελτιώσεις σε αυτές τις διαδικασίες.

Μεγάλοι κατασκευαστές δηλώνουν ότι σχεδιάζουν συσκευές που να είναι ευκολότερο να καθαριστούν και να ελαττώνεται η πιθανότητα ανθρώπινου λάθους κατά την επανεπεξεργασία τους. «Στο παρελθόν, η επανεπεξεργασία δεν ήταν στο επίκεντρο της σχεδίασης» λέει η Mary Ann Drosnock, επικεφαλής του Ελέγχου Λοιμώξεων μεγάλης κατασκευαστικής εταιρείας. «Αυτό όμως δεν ισχύει πλέον».

Ο Adam Higman, πάροχος συμβουλών υγείας, παροτρύνει οποιονδήποτε σκοπεύει να κάνει μια επέμβαση να πάει διαβασμένος. Ρώτα πώς καθαρίζεται ο εξοπλισμός κι έλεγξε τα στατιστικά λοιμώξεων. Θα σου κοστίσει σε χρόνο και ο γιατρός σίγουρα θα παραξενευτεί από τις ερωτήσεις σου.

«Ομως, αν είχα να επιλέξω ανάμεσα σε δύο ώρες έρευνας και την απόκτηση μιας λοίμωξης, θα επέλεγα την έρευνα» σου λέει.

Μέχρι δηλαδή να λυθούν τα προβλήματα στα ιατρικά μηχανήματα, ο μόνος σύμμαχός σου είναι η σωστή προετοιμασία. Ξεκίνα σήμερα.

http://www.menshealth.gr/

 

 

{fcomments}

  • Κατηγορία News